Liesbeth Lagemaat – Simones en Dianina

De Kraai en de nieuwe wereld

door Hettie Marzak

–

–
In de twaalfde bundel van Liesbeth Lagemaat, Simones en Dianina, is Heer Kraai die de wereld beziet, op zoek naar een mens die niet als blind door het leven gaat en durft af te wijken van het ‘dieridomdeine/ metronomische ritme van hun alledans.’ Zijn blik blijft hangen aan de jonge vrouw Dianina, die in tegenstelling tot de anderen echt wakker is en het wezen van de slaap beschouwt, die haar niet in zijn ban kan houden. Ze kijkt liever naar de dingen om haar heen, de natuur, de dieren. Als ze ’s nachts door de lege stad dwaalt, hoort ze gezangen; ze volgt de klanken en komt uit bij een oude, vervallen kathedraal, waar de oude koster Simones woont, samen met een aantal heiligenbeelden die hij heeft weten te redden: de Madonna met de schroefdop, Sint Christoffel waar het Kindje Jezus aan vastgelijmd is met Velpon, en Heer Haas, een dood dier dat opgezet is. Hij is de enige die de liederen ook kan horen en de enige die net als Dianina echt wakker is. Geheel volgens het plan van de goden, van wie Heer Kraai de boodschapper is, ontdekken deze twee zo verschillende mensen hun liefde voor de gezangen, voor de natuur en de dieren. Gezamenlijk besluiten zij de wereld opnieuw te scheppen door het laten groeien en bloeien van bomen en planten.

Dit mythische scheppingsverhaal, dat met recht een episch gedicht mag worden genoemd, maar ook alle kenmerken van een sprookje heeft, wordt door Lagemaat in louter distichons verteld, waarbij verschillende stemmen opklinken: die van Simones, Heer Kraai en Dianina zelf, maar ook een alwetend verteller die de gebeurtenissen becommentarieert en zelfs de vervallen kathedraal, waar Simones in de pandhof woont, mag zijn zegje doen over de veranderingen in de wereld. In negen afdelingen, een proloog en een epiloog wordt het ontstaan van een nieuwe wereld verteld, met een nieuwe Adam en Eva, die deze keer het verschil tussen goed en kwaad vanuit zichzelf al weten te duiden.

Met grote verbeeldingskracht en vanuit een nog grotere belezenheid vertelt Lagemaat deze ontstaansgeschiedenis in bevreemdende beelden en magische taal. Dromen en realiteit worden dooreen geweven en lenen zich voor diverse interpretaties, waarvan met geen mogelijkheid te zeggen is welke de juiste is. Elementen als goden, natuurkrachten en Griekse mythologie worden vermengd met de muziek en de teksten van Hildegard van Bingen, dichtregels van Rilke en begrippen uit de Goddelijke Komedie van Dante. Vier engelen verschijnen aan Dianina; zij dragen de Latijnse namen van de vier windstreken. Ook de Kraai als boodschapper van de goden is terug te vinden in verhalen van zowel de oude Egyptenaren als de Vikingen, maar dringt zich nog meer op uit het geheugen als de Kraai in de gedichtencyclus van Ted Hughes’ Crow. De kraai staat in de symbolenleer voor transformatie en voor spiritualiteit; zijn gekras kondigt verandering aan. Hij staat symbool voor de donkere chaos die voorafgaat aan het licht van de creatie. Het past allemaal wonderwel bij deze Heer Kraai van Lagemaat.

Als Dianina besloten heeft om bij Simones te blijven, verschijnen de vier engelen die hun geheimen aan Dianina onthullen. Zij leert hoe zij definitief ontwaken kan en op een hoger bewustzijnsniveau verder kan gaan. De slaap van de geest is als een ei met vele vliezen, waar we doorheen moeten breken zoals een kuiken zich een weg hakt naar het licht. Anders dan de cirkels bij Dante, die ons steeds dieper de hel in voeren, brengt Lagemaat ons via de zes vliezen van het ei dichter bij een betere wereld. Kraai, die zijn missie nu volbracht heeft, sterft en wordt zoals beloofd door Dianina onder een stoeptegel begraven: ‘Uit mijn handen glij je, een sterrenhemel van aarde in.’ De stoeptegels zingen een requiem voor hem:

Het is betoverende poëzie, het is een intrigerend epos, maar het is af en toe wel erg overweldigend. Met 157 bladzijden vertelt het verhaal vaak teveel van hetzelfde; een inkorting was wenselijk geweest. Nu blijf je als lezer zoeken naar waar het eigenlijk om draait. Uiteindelijk is dat voor iedereen anders, maar door de vermenging van zowel archaïsch als hedendaags populair taalgebruik, door de vele mystieke beelden en door de dichter zelf verzonnen woorden wordt het de lezer niet gemakkelijk gemaakt om door de bomen het bos te zien. Poëzie hoeft weliswaar niet gemakkelijk te zijn, maar Lagemaat vraagt in deze bundel wel heel veel van het uithoudings- en doorzettingsvermogen van de lezer. Maar wie dat op kan brengen, is een ervaring rijker.
____

Liesbeth lagemaat (2022). Simones en Dianina. Wereldbibliotheek, 160 blz. € 24,99. ISBN 9789028453029