door Eric van Loo
–
Schrijver of schrijfster. Dichter of dichteres. Er woedt een nieuwe taalstrijd in Nederland. Er zijn mensen die beweren, dat de term dichteres een negatieve, laatdunkende bijklank heeft. Bij onze zuiderburen ligt dat anders. Daar vermelden vrouwen fier op hun dichtbundel dichteres te zijn.
In mijn studententijd vochten vrouwen ervoor, om ‘psychologe’ te worden genoemd. Het was seksistisch om een vrouw die psychologie gestudeerd had met de mannelijke vorm ‘psycholoog’ aan te duiden. Zo herinner ik me een doctoraalscriptie met de geweldige titel Dra zijn we dra. Tegenwoordig ligt dat weer anders. Mijn collega’s in het ziekenhuis spraken liever over psycholoog, ongeacht of dit een man of vrouw betrof. De waarheid is betrekkelijk, en wordt net als de geschiedenis telkens opnieuw herschreven.
Interessant is, dat het al dan niet gebruiken van de vrouwelijke vorm ook afhangt van het beroep of de bezigheid. Niemand zal Ilse de Lange een zanger noemen. Of Amalia een prins. En voor zover ik weet zijn er weinig mensen die het seksistisch vinden om Janine Jansen als violiste aan te duiden. Grappig is, dat ook de spellingscontrole van Google zich met deze discussie bemoeit. Onlangs wilde ik bij een recensie in een vlaag van politieke correctheid Corrie van Binsbergen ‘gitarist’ noemen. Er volgde een rood kringeltje. Moest het niet gitariste zijn? Google tikte me zelfs twee keer op de vingers, want ik had per ongeluk Connie gedicteerd. Als Google je naam verbetert, heb je het pas echt gemaakt.
Het Nederlands is een beetje halfslachtig. In Duitsland en Frankrijk moet je van elk woord weten of het mannelijk, vrouwelijk of onzijdig is. Of je er der, die of das; le of la voor zet. In het Engels is het altijd the, en voor zover ik weet bestaat er niet eens een vrouwelijke vorm van writer. Onder het lemma ‘poète’ op de Franse Wikipedia staat: ‘Un poète ou une poétesse est quelqu’un qui dit ou écrit une ou plusieurs poésie(s).’ Misschien is het voor onze Vlaamse zuiderburen vanzelfsprekender om over dichter en dichteres te spreken, omdat zij bewust of onbewust hierin het Frans volgen, dat tenslotte in grote delen van België de eerste taal is. Het Duits gebruikt standaard de uitgang -in bij vrouwen die een bepaald beroep uitoefenen, bijvoorbeeld ‘Ida Gerhardt war eine niederländische Dichterin, Altphilologin und Übersetzerin.’ Het Engels kent geen onderscheid: ‘Emily Dickinson was an American poet.’ De vormen ‘poetess’ of het ouderwetse ‘poetress’ bestaan wel, maar worden als minder gebruikelijk beschouwd. De term ‘poet’ wordt doorgaans voor beide seksen gehanteerd.
Hierboven heb ik voornamelijk Wikipedia als bron gebruikt, om op een snelle en uniforme manier informatie te kunnen vergelijken. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat Wikipedia het laatste woord heeft. Ida Gerhardt en Emily Dickinson worden op de Nederlandstalige Wikipedia beiden als ‘dichteres’ aangeduid. Dat mag je ouderwets vinden van Wikipedia, maar bedenk dan wel dat deze internetencyclopedie nog geen twintig jaar oud is. Hoe dan ook, de sterk tegengestelde opvattingen van onze buurlanden maken het er niet makkelijker op.
Wat mijn recensie betreft heb ik ten slotte Google gevolgd, en houd ik het op ‘gitariste Corrie van Binsbergen’. Ook kies ik meestal voor ‘dichter’, tenzij de auteur zichzelf op haar bundel als dichteres presenteert. De recensie, die morgen verschijnt, betreft overigens Misantroop van Frédérique Spigt. Op de achterflap van de bundel lezen we: ‘Zij is componist, tekstschrijver, zangeres en actrice’. Vier beroepen, twee vrouwelijke vormen. Het Nederlands ten voeten uit.