Bladeren door Meander

Marc Bruynseraede bespreekt het debuut ‘Onwelvaart’ van Steve Marreyt. Het is hem wel duidelijk: ‘Deze poëzie heeft een rekening te vereffenen. Ze rekent af met de al dan niet lege portemonnee, het graaierige bankwezen, de gulzige geldzucht en het bezit dat eigenlijk geen bezit is, maar hoogstens een beetje slijm. Maar slijm, waar toch hartstochtelijk naar verlangd wordt.’

Het kon natuurlijk niet uitblijven: dat de titel ‘Dichter des vaderlands’ als achterhaald zou worden gezien. Want: te patriarchaal, te wit en te gedateerd. Rogier de Jong kan niet echt met de naamsverandering leven. De benaming maakt niet duidelijk of ze taalkundig, historisch of geografisch bedoeld is. Om alle verwarring te omzeilen, stelt hij daarom voor om voortaan van ‘Dichter der Nederlandstaligen’ te spreken.

Vijf dichters Astrid Arns, Jana Arns, Ann Van Dessel, Bo Vanluchene en Elise Vos beheersen als geen ander de vaardigheid van het wakker liggen. Ze maken van de nood een deugd, kruisen de pennen en schrijven een bundel waarin slapeloosheid in het volle daglicht komt te staan. Genadeloos ontmaskerd. Wij mochten een voorpublicatie doen uit 'De ogen van de uil.'

Wim Vandeleene sprak met Janine Jongsma over de recensie van zijn tweede bundel: ‘Onbereikbaar voor commentaar’. De recensent in kwestie was Jan van Gulik, van wie Vandeleene vond dat hij een interessante link had gelegd met de sociologie, de dynamiek van mensen in verhouding tot elkaar. Aan de orde komt ook of het schrijven in de derde persoon enkelvoud de lezer op afstand houdt. Het commentaar van Wim Vandeleene.

In zijn bundel ‘Mijn Plezierbrevier’ laat Kees van Kooten de lezer delen in het leesplezier dat andere (proza-) schrijvers hem bezorgd hebben. In 2006 vroeg Sander de Vaan hem ‘Wie zou u zoal opnemen in een soortgelijke bundel met dichters en/of liedjesschrijvers?’. Deze en andere vragen kwamen bovendrijven in een oude mailbox, een interview dat wij weer graag met u delen.

Johan Reijmerink zegt over ‘Postkamer’, de nieuwe bundel van Ingmar Heytze: ‘Als je de briefgedichten leest, hoor je Heytze spreken. Zijn licht ironische voordracht begeleidt zijn teksten ongevraagd.’ Reijmerink noemt hem een wervelende taalvirtuoos. De dichter schrijft brieven aan mensen, zaken, dingen en begrippen in de buitenwereld. ‘Heytze is in deze bundel opnieuw in staat gebleken vele akkoorden, toonaarden en stemmingen aan te raken.’ Een longread.

De betrekkelijke eenvoud van dit werk van Hilde Devoghel neemt haar voor ons in. De sterke aanzetten in de taal, krachtige beelden, en een zin als ‘we weten hoe lang en breed ons gehijg, ons gehap naar glorie is maar niet wanneer het / frêle ijsblauw breekt, wanneer het stopt.' De regie in handen van deze dichter.

In de laatste bundel van Mark van Tongele is het thema de verschillende fases van innerlijke bewustwording. Iris van de Wetering constateert: ‘’De bundel ‘Zonnewater’ beweegt zich als een etherische stroom door deze fasen heen. De titels vangen de kern van haar poëtische alchemie: de fluïde overgang van het vluchtige naar het blijvende, van de duisternis naar het licht.’’

‘Een strakblauwe lucht, een enkele zeehond, het is televisiekijken vanaf de fluisterzachte ferry vol comfort’, schrijft Jan Loogman maar het zijn dichtregels die hem naar de overkant brengen, van Sjoerd Kuyper, Theun de Winter, Frans Kuyper en Caroline Engelmann. Een alternatieve route waarop het lijkt ‘dat de oneindigheid ons gaat vinden’.

Bij Peter Gielissen klinken, schrijvend en filmend, altijd de vragen: 'Wie hoort waar, wat is van wie, en waarom dan?' Hij neemt ons mee in een plezierig maar soms weemoedig taalspel met over elkaar heen buitelende beelden en zinnen als ‘wat rest in elk geval is taal en opgestroopt verlangen’. En dat is veel en beslist genoeg.

Peter Vermaat bespreekt in een longread de bundel ‘Tijd voor vrede’ van Charles Ducal: ‘’Dit is poëzie, een taal ‘waarin men valt en vallen blijft’ zonder te hopen ooit op de bodem terecht te komen, waarin je bij iedere gewijzigde lichtval weer andere pigmenten ontwaart en herkent en waarin je tussen al het andere steeds iets van blijvende waarde vindt.’’

‘Schrijven is voor mij ook iets dat lijkt op aanraken, behalve dan dat je niet weet welke huid je voelt.’ Joke Prinsen over het wezen van de poëzie, ‘Woorden resoneren bij ieder net dat tikje anders, dat is nu net deel van de charme van taal, en één van die eeuwenoude goocheltrucs van die feline verleidingsdans genaamd de poëzie.’

Hans Franse noemt ‘Neerwaarts verzet’ van Kris Lauwereys een uiterst virtuoos debuut: ‘Het is een bundel die uitdrukkelijk de lezer bij het complot betrekt en uitdaagt te lezen wat hij leest en te vinden en te verklaren wat hij vindt, met schijnbare tegenstellingen en meerdere mededelingen en boodschappen tegelijkertijd. De lezer moet zich actief opstellen. Het is een verrassend debuut vanwege de rijpheid en de perfectie van de poëzie.’

Een debuut van Jac. M. Janssen, rouwverzen, met regels als ‘tot stilstand /werd gewiegd, uit zijn mal gebroken / gestold en innerlijk uitgehold’ en ‘geboetseerd van niets in iets en terug’. Om daar bij stil te staan, ontroerd te raken, ‘dat gemaskeerde nu dat niets / meer prijsgeeft’. Dat gemis, ‘dit is de eerste gele volle maansopkomst / die jij niet ziet.’

Lucienne Stassaert (1936) is op alle vlakken van de kunst een grande dame. In ’Souvenirs V’, wisselen haar bedenkingen en gedichten elkaar af. Marc Bruynseraede ziet veel onderwerpen en herinneringen voorbijkomen: ‘Met een niet te blussen ijver gaat Lucienne Stassaert door, met het notuleren van haar leven, te midden van mensen, poezen, maatschappelijke gebeurtenissen, muziek, schilderkunst en poëzie.’

Zeeland is een geheel waar de eenling zijn gevoel kan vermengen met de wijde omgeving, die een antwoord in tonen geeft. Vogelkreten, het ruisen van de wind. De poëzie van Hans Warren is geboren uit de tweeklank van de elementen land en water, zo bepalend voor de halve archipel Zeeland, waar beide elkaar steeds lijken te verdringen.

De combinatie van archaïsche taal en de vertelstijl maakt dit werk van Etienne Colman aantrekkelijk. Er zit een eenheid in en het brengt ons terug naar het middeleeuwse episch dierdicht Van den vos Reynaerde. De strijd van goed tegen kwaad, het eigenbelang, de ijdelheid, de hebzucht en de jaloezie is van alle tijden. Een vos is ook maar een mens.

Hettie Marzak vraagt zich af of de gedichten in de bloemlezing ‘maar geen bestemming – gedichten over de oude dag’, wel zo goed gekozen zijn: ‘De teneur is er toch een van gelatenheid en berusting, waar toch ook felheid en opstand, verzet tegen de ouderdom een plaats hadden kunnen krijgen, een viering van het leven die nu ontbreekt.’

De debuutbundel Demarcaties van Michael ter Maat verschijnt in mei 2025 bij uitgeverij Passage. De in dit interview opgenomen gedichten zijn een voorpublicatie. Als lezer zowel als schrijver houdt hij van onalledaagse woorden en fantasierijke beelden. Tegelijkertijd heeft hij een onuitlegbare drang naar kloppende grammatica. Die combinatie is het meest kenmerkende aan zijn gedichten.

In het debuut van Ludwig Van de Voorde, ‘Onbehandeld het mooist’, komt in de subtiele levensbeschouwelijke overpeinzingen veel humor voor, zegt Jeroen van Wijk. Hij vindt het een goede bundel, maar bij sommige gedichten is het jammer dat er te veel wordt geleund op de clou aan het eind. Echter: ‘in de gedichten waar ontroering en humor in balans samenkomen, komt ook het komisch effect het beste naar voren.’

Bij uitgeverij Prometheus verscheen vorig jaar een nieuwe editie van ‘Er zwom een garnaal door het kattegat’, de verzamelde gedichten van Daan Zonderland. Waar zijn al die wijzigingen gebleven die de dichter in eigen werk aanbracht? Zonderland’s poëzie met duidelijke invloeden van dichters als Christian Morgenstern en Lewis Caroll, meer dan vakkundig vervaardigd en voor een breed publiek onweerstaanbaar, heeft er recht op.