Bladeren door Meander

Peter Vermaat en Hans Puper hebben beiden een uitgesproken mening over het vertalen van poëzie. In het derde deel hierover verbreedt hun conversatie zich. Ze spreken over vertalen als vorm van onderzoek. Over een ‘tussentaal’ nodig hebben als je de brontaal niet beheerst. Ze buigen zich over de hamvraag: is een vertaling van poëzie altijd een herschepping? Het commentaar op het vertalen van poëzie in een tweegesprek.

Joz Knoop hecht niet aan vaste vorm, maar wel aan vorm. Teveel vorm kost inhoud. Bijna alle titels van zijn bundels hebben een wiskundig principe in zich. Het – door hem uitgevonden - jozzonet is ook een soort meetkundig spiegelen. Zijn spel draait om cijfers en letters, dat is de rode draad in zijn leven. Poëzie is voor hem communicatie. Eénrichtingsverkeer, dat dan weer wel.

In het debuut ‘Verblijf’ van Yasmin Namavar onderzoekt de dichter elke poging van verblijven, zegt Hettie Marzak. Ze geeft aan dat ‘de gedichten breken met alle hedendaagse trends’, en vindt dat Namavar zinderend dicht: ‘Haar poëzie is zintuiglijk, uitbundig, weelderig, de taal voluptueus en wulps, zeker in de erotische gedichten, met metaforen die regelrecht uit de verhalen van Duizend-en-een-nacht lijken te komen.’

Net zoals deze dichter zich op een moment ‘vredig en tijdloos’ voelde, zo ervaren wij haar poëzie. Wij zien geen ‘zwerm puttertjes die uit een meidoornstruik’ vliegen maar wel het niets waar de dichter ‘in fietste’, ‘en dat niets verdween dan weer /om plaats te maken voor nieuw niets’, en die herhaling, ‘het niets bestond steeds opnieuw’ stelde ook ons gerust op een vage manier.

Rob Luckerhof en Anneruth Wibaut ontdekten in het Literatuurmuseum van Den Haag een twintigtal nooit gepubliceerde gedichten van Hellema. Deze schrijver van proza schreef in de jaren tachtig van de vorige eeuw over zijn oorlogsverleden. Hellema overleefde tijdens de Tweede Wereldoorlog zes verschillende concentratiekampen. In de bundel 'Als een mokerslag' wordt aan de hand van deze gedichten de gruwelijke kampjaren van Hellema blootgelegd. Een recensie van Janine Jongsma.

Nadenken over samenzijn: hoe je elkaar vindt, wat je met elkaar bespreekt, of je vrienden bent of niet, wat je weet van elkaar, dat doet Jan Loogman in zijn – altijd ontroerende – beschouwende column. Proberen te ontkomen aan het gedrag in deze tijd waarin mensen elkaar gemakkelijk hun plek wijzen, elkaar de hand reiken.

Ko van Geemert komt nogal wat briefjes tegen, vooral in boeken, zo bewaart hij ze en samen met zijn herinneringen vormen ze ontroerende poëzie. Soms valt er iets uit een stapel papieren, readymades, ook wel ‘gevonden poëzie’ genoemd, net zoals de mooie voorbeelden die Jos van Hest in Meander geeft. Soms is het zoeken, vaak luisteren en soms hoef je er niets voor te doen.

In de bundel ‘De ogen van de uil’ is het thema slapeloosheid. De vijf dichters die hier aan lijden zijn: Jana Arns, Astrid Arns, Ann Van Dessel, Bo Vanluchene en Elise Vos. Deze wakkere nachtvrouwen laten ons in krachtige bewoordingen ervaren hoe het is om nooit te kunnen slapen. De wanhoop en onmacht van het lijden aan insomnia wordt aan de kaak gesteld. Een longread van Janine Jongsma.

Yke Schotanus groeide op in een literair klimaat waarin noch de persoon van de schrijver, noch het effect van een gedicht op de lezer als relevant werd beschouwd. ‘Een gedicht mag wel persoonlijk zijn, of geëngageerd, maar wat er gezegd wordt over mijzelf of de wereld moet voortkomen uit de omgang met de taal. Je schuift met woorden en betekenissen. Met rijmen en beelden.’

In deze longread bespreekt Johan Reijmerink ‘De elementen’ van Tom Van de Voorde: ‘’Het sensitief karakter van de observaties doet je als lezer wankelen door de uiteenlopende verbeeldingswereld van deze dichter. De ‘elementen’ omvatten het familieleven van het ik, zijn persoonlijke leefwereld, zijn sta in de wereld en de verhouding tot wat zich aan het rationele onttrekt: zijn baden in de ‘verticale menigte’ van het transcendente.’’

Eva Gerlach is de tiende dichter die te gast is op Meander Live in het Luxor Theater in Zutphen. Op zondagmiddag 11 mei leest zij 'Vlieg! zegt de vloer' in zijn geheel voor. Het is een jeugdbundel, haar vierde al, en prachtig geïllustreerd door Trui Chielens. Hij gaat over een meisje dat opgroeit nadat haar ouders zijn gescheiden, maar zwaar is de bundel niet. Hij is humoristisch, en de hoofdpersoon is prettig tegendraads.

Anneruth Wibaut noemt de bundel ‘Een kleine oorlog’ van Eduard Ditmar, een bescheiden, maar prachtig verzorgd kleinood. De Tweede Wereldoorlog wordt beschreven vanuit het perspectief van een jong kind: ‘Die vervreemding, dat dingen er door de ogen van een kind anders uitzien dan dat ze in de werkelijkheid van de volwassenen zijn, spreekt uit elk gedicht in meerdere of mindere mate. Ditmar suggereert de verschrikkingen meer dan hij ze beschrijft.’

Paul Snoek was een dichter die het bestaan omarmde in al zijn verwondering, op de top van de zinnen. De woorden ademen een betovering, hij overschrijdt in zijn gedichten de grenzen van de wereld, van de atmosfeer, gaat van binnen naar buiten en overstijgt zichzelf. Zijn eigen schepper, ‘met de zachte handen van de uitvinder’.

De kwetsbare gedichten van Anneruth Wibaut tekenen haar dochterschap. Ze zijn niet alleen ontroerend maar ook ijzingwekkend, met regels als ‘ik wees je de deukjes in mijn vel / achtergelaten door de dwergen / waar ze me in een kist van glas tilden / toen mijn ziel bevroren was door het gif’ en ‘elk litteken was een deeltje biografie’. Lees en huiver.

Het vertalen van poëzie is een complexe aangelegenheid en geeft regelmatig aanleiding tot discussie. Er valt ook veel over te zeggen. Peter Vermaat en Hans Puper hebben allebei een uitgesproken mening over dit onderwerp. Zo vraagt Vermaat zich af: Waarom zou je eigenlijk poëzie willen vertalen? Puper heeft daar wel een antwoord op. Het commentaar op het vertalen van poëzie in een tweegesprek.

‘Ja, waarom poëzie? Omdat het moet, omdat ik niet anders kan’, zegt Michiel J. Ris. ‘En tja, die scherpere beelden, hè. Men zegt wel dat de lyriek een vorm van zingen is: de taal die een dichter gebruikt op het moment dat woorden tekortschieten, dát is poëzie.’ Een interview over zijn debuut, de Sapphische versvorm, huilen in de trein en het volgend project.

‘Haar gedichten zijn als het zachte, golvende water dat veroorzaakt wordt door een warme bries’, is de mening van Ali Şerik over de bundel ‘Zeevlam’ van Hanneke Schooten. Ook zegt hij: ‘Ondanks dat ze woorden als vreugde en verdriet gebruikt, komen deze gevoelens niet boven drijven in haar poëzie. Ze overstijgt haar emoties en zoekt innerlijke rust en tevredenheid, soms met een vleugje nostalgie, rijk aan cadans.’

Op 25 mei debuteert Hans Van Miegelbeek met de bundel ‘Een halte in de stroom’ bij Uitgeverij Archipel. ‘Een halt in de woelige wereld’, aldus de flaptekst, ‘elke dag presenteert zich als druk. Soms zelfs drukkend. De mensen met hun rumoer en hun dagelijkse dingen, van luid naar innerlijke stilte, van vrolijk naar minder soms. Het stroomt aan ons persoonlijk leven voorbij. Vind uw rustpunt in dit origineel debuut.'

Tom Veys is enthousiast over ‘Zomerschaduw’ van Job Degenaar: ‘De zon kan een bijzonder licht werpen op herinneringen, ze zorgt voor invalshoeken, schaduwen en lichtplekken. De gedichten doen denken aan het gevoel van een late zomeravond. De dingen krijgen dan een lange schaduw. De omschrijvingen in de gedichten slepen je mee op een reis, letterlijk en figuurlijk, met name naar verschillende plaatsen en doorheen de tijd.’

Het Vlaanderen van de vader van Hans Franse bestaat niet meer, maar het leeft nog steeds in zijn herinneringen. Als zijn vader erover zong, werd het nog mooier; hij zong prachtig en veel. Alles kwam weer naar boven toen hij aan een recensie werkte van een aan Guido Gezelle gewijd ‘vrouwentijdschrift’. Guido Gezelle en Wies Moens hoorden tot de uitverkoren poëten van zijn vader.

René Leverink bespreekt 'Pogrom', een gedicht dat Ed. Hoornik schreef op 12 november 1938, twee dagen na de Kristallnacht. Het werd een sonnet met een reflectieve dimensie, waarin de dichter het ondenkbare voorvoelde.