Archief

Atze van Wieren heeft nooit diep nagedacht over waar Rilke ‘staat’ in vergelijking met bijv. Goethe en Hölderlin. ‘Waarschijnlijk omdat ik geen literatuurwetenschapper, of Germanist ben, maar liefhebber van literatuur, met name poëzie.’ God bij Rilke is een boeiend onderwerp. ‘Helemaal als je de kosmos als God zelf ziet, immers dan is alles eeuwigdurend in Hem, die Liefde is, blijvend opgenomen.’

De eerste bespreking van Ellis van Atten is van ‘Voetafdruk van stilte’ van Hanna Kirsten. Van Atten maakte kennis met een dichter die een bijzondere relatie heeft met woorden, mensen en ook met andere schrijvers. Voor deze bundel moet je tijd nemen. Ze herlas de gedichten ‘met toenemende bewondering vanwege de precies gekozen woorden en vooral ook stiltes op de juiste plekken. Hierdoor worden de gedichten lichter.’

Het creatieve denkvermogen voor dichten is weg bij Robin Veen. Zoals hij vroeger poëzie kon schrijven ging dat bijna automatisch. Er gebeurde dan iets magisch. Het thema vergankelijkheid was altijd al zijn thema, al koos hij het niet bewust. Eigenlijk had hij vaak het idee dat hij zijn gedichten niet zelf had geschreven. Nu is hij oud werk aan het verzamelen, hoopt op nog een uitgave.

In ‘Waar schaduw uit de bomen valt’ van Shari Van Goethem en Edward Hoornaert wordt het scheppingsverhaal uit Genesis nieuw leven ingeblazen. Onze nieuwe recensent Francis Cromphout concludeert: ‘’Twee uitzonderlijk begaafde dichters hebben hun poëtisch talent samengesmeed om te komen tot een actualisering van de Bijbelse mythe in zijn volle gelaagdheid, waarbij bovendien een dieper inzicht in de ‘condition humaine’ werd beoogd.’’

Als er één dichtvorm is die in een eeuwenoude traditie zijn sporen heeft verdiend, dan is het wel het kwatrijn. Zo heet een vers van vier regels die door eindrijm met elkaar verbonden zijn. Een levenswijsheid die zich toespitst in het beeld van de laatste regel, bijgeslepen door het rijm. Hier een mooi voorbeeld van hoe vormbesef de expressiviteit van gedichten draagt: snel en dicht.

Voor Leo Stilma moet poëzie ‘als een bijl zijn in de bevroren vijver van de ziel’ zijn. Zijn thema’s gaan dan ook veel over liefde, kinderen en de dood maar ook over gewone zaken als een paperclip, een laken of een stoel, zelfs een verroeste opoefiets met eeuwig rammelende ketting. Zijn werk is evenwichtig en heeft verrassende wendingen.

Jeroen van Wijk heeft gemengde gevoelens over ‘Kamermuziek’ van Paul Bezembinder. Al staan er mooie, melancholische gedichten in en gelaagde, komische verzen, hij komt ook veel herhaling tegen en rijmdwang. Een bonus zijn de Russische vertaalde gedichten, maar hierdoor valt het eigen werk van de dichter enigszins weg. ‘Hoewel de dichter zich voornamelijk met klassieke versvormen, herhaling en thema’s bezighoudt, strooit hij soms wat onverwachte elementen in zijn poëzie.’

Danser, dichter, psychiater in opleiding Roan Kasanmonadi houdt alle ballen in de lucht. Begonnen als spoken word-artiest heeft poëzie op het podium altijd wel zijn voorkeur. Met elke voordracht ontstaat weer een totaal nieuwe wereld, het zien en horen van een dichter kan teksten echt naar een andere dimensie brengen. Zijn absolute hoogtepunt was zijn optreden in de 41e Nacht van de Poëzie.

Anneruth Wibaut bespreekt ‘Het Omber en het Oker’ van Paul Rigolle. De afwisseling tussen ernst en vreugde kenmerkt de bundel. ‘Onnadrukkelijk dansen de versvoeten in hun lichte of zware ritme, nergens opdringerig of opgelegd, vorm en inhoud werken samen en versterken elkaar.’ Over de samenhang van de gedichten zegt ze: ‘Ze zijn bevriend, verwijzen naar elkaar en naar meer of minder bekende gedichten en kunstwerken in vele intertekstuele dwarsverbanden.’

Elbert Gonggrijp ‘schildert’ als het ware met woorden en tracht het geheim van de wereld om hem heen te ontfutselen of juist in al haar schoonheid te bewaren. Een zoektocht met een onvervulbaar verlangen naar heelheid en het daaraan gekoppelde heimwee. Schrijven doet hij dagelijks, het is voor hem pure noodzaak. Als ademen, dichten als een soort van ‘wordt vervolgd’.

Iris van de Wetering zegt dat ze zelden zo’n uitdagende bundel heeft mogen interpreteren als de ‘De harmonie der scheuren’ van Samuel Vriezen. ‘De bundel ademt grootsheid, met bladspiegels die de woorden de ruimte geven om te ademen.’ Ze noemt het de paradox van balans met de essentie van poezie: ‘Je losmaken van het vertrouwde, jezelf onderdompelen in het onbekende, en zo de wereld even anders leren zien.’

Het meest bekende Nederlandse gedicht, Denkend aan Holland, werd geschreven door Hendrik Marsman. De weidsheid en de rust van het landschap als een vervulling van zijn levenslange onrustige zoektocht. In het malen van de tijd vindt hij echter nergens houvast, niet in de wijzerplaat, niet in de oude Zodiac, de Dierenriem, met het door hem gevreesde teken van de Kreeft, noch in het Christelijk geloof.

Hettie Marzak bespreekt het prijswinnend gedicht 'Nee' (2013) van Mieke van Zonneveld (°1989). Een opvallend goed klinkend gedicht dat begint met een intrigerende droom en gaat over volwassen worden, rebelleren tegen het ouderlijk gezag, begeertes najagen en ontnuchterd wakker worden. 

‘Onvolledig alfabet’ van Annelie David is een eerbetoon aan haar grootmoeder. Hettie Marzak geeft aan dat de gedichten zijn voortgekomen uit herinneringen en associaties, verbonden aan taal en klank. De thema’s zijn het verlies van taal en plek met respect voor de natuur. Marzak concludeert: ‘Deze prachtige, verstilde bundel van David roept een gevoel op van weemoed, van nostalgie, van een onbestemd verlangen.’

Gerlinde Weze schrijft vanuit inlevingsvermogen, wat naast gedeeld ook draaglijk maakt. Schrijven was het enige dat haar na de dood van haar kind troost kon bieden. Door over haar dochter te schrijven bleef ze levendig. Eenvoud van vorm en klare taal past er vanzelf bij. Empathie maakt het direct. Haar gedichten leven in symbiose met muziek. Ritme en woord zoeken elkaar van nature op.

‘Achter het glas’ is de zesde bundel van Onno Kosters. Volgens Taco van Peijpe staat de bundel vol met taalplezier: ‘Op het eerste gezicht leek mij deze poëzie moeilijk te doorgronden, maar na een paar keer herlezen liet ik de vergeefse speurtocht naar diepere betekenis varen om onbekommerd te genieten van het meeslepende ritme, de scherpe observaties en het vaak verrassende taalgebruik.‘

Hoe belangrijk is het dorp waarin je opgroeit? Voor de poëtische reis van Wim van Til vrij bepalend. Er waren twee boekhandels die in januari allebei uitverkoop hielden. In één van de twee, Boekhandel De Graafschap heette die in zijn herinnering, kocht hij op 21 januari 1972 zijn tweede en derde bundel. Beide kostten slechts 75 cent, dus niet echt een aanslag op zijn zakgeld.

Paul Roelofsen bespreekt ‘De onderkant’ van Anna Enquist: ‘Haar onderwerpen betreffen de elementaire gevoelens in ons bestaan; vreugde, verlies, veiligheid, liefde, de dood en rouw, zij spelen in haar gedichten een belangrijke rol. Dit zou haar poëzie zwaar kunnen maken maar haar woordkeuze en lichte toonzetting zijn zodanig dat de lezer zowel tot het doorleven van de teksten wordt uitgenodigd als te worden geraakt door de dramatiek die eronder schuilt.’

Elke kunstenaar interesseert Hans Franse ook als mens; vaak zocht hij contact. Zo ook met de groot graficus en gevoelig dichter Jan Montijn. Een man die door een menselijke rijping, na een lange, zware weg, een zeer humaan kunstenaar werd. Het is geen grote poëzie, maar wel een zuivere uitdrukking van een bewogen gevoel. Er zit een element van schaamte in naast iets oosters.

Dertig kersen op de taart van ons dertigjarig bestaan. Wat zijn jouw twee favoriete bundels van de laatste dertig jaar? Het lijkt een onmogelijke opdracht om die vraag te beantwoorden, maar onze recensenten gingen de uitdaging aan. We stoffen dertig bundels af die een grote indruk hebben achtergelaten en uitnodigen tot herlezen. Hans Puper en Hettie Marzak bespreken ieder een favoriet.

‘Een nieuw geluid’ is een monumentale poëziegeschiedenis, een standaardwerk. De moderne Nederlandse poëzie van 1900 tot 1940 is nooit zo uitgebreid en systematisch beschreven: Wiljan van den Akker en Gillis Dorleijn deden dat in 1267 bladzijden. Ze hebben er zo’n dertig jaar aan gewerkt. Een recensie van Hans Puper.