Archief

Dertig kersen op de taart van ons dertigjarig bestaan. Wat zijn jouw twee favoriete bundels van de laatste dertig jaar? Het lijkt een onmogelijke opdracht om die vraag te beantwoorden, maar onze recensenten gingen de uitdaging aan. We stoffen dertig bundels af die een grote indruk hebben achtergelaten en uitnodigen tot herlezen. Vandaag bespreken Hans Puper en Peter Vermaat ieder een favoriete bundel.

In de bloemlezing ‘De tijd is puin, de tijd is hoop’, ter ere van 55 jaar Poetry International, staan 17 internationale dichters met hun werk. Nederland wordt door vier dichters vertegenwoordigd. Marc Bruynseraede licht een tip van de sluier op en zegt: ’Interessant aan deze uitgave is dat ze een staalkaart brengt van het dichterlijk denken van de jongste vijf decennia en de thematiek toont, die dit denken beheerst.’

Zout speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van het oeroude plaatsje Aardenburg. ‘Wie hier graaft vindt op zijn minst / scherven en Latijnse wind’, noteerde dichter André van der Veeke. Zout is voor hem een motief in zijn werk. Zijn gedicht bij de ‘zout-installatie’ van Willem Besselink in de Heilige Maria Hemelvaartkerk maakt van Maria een hemelse meermin.

We stoppen met Meander Live, waarop dichters in het Zutphense Luxor Theater hun laatstverschenen bundel integraal voorlazen. Nu komen alle inwoners van de Republiek der Letteren aan bod: schrijvers, dichters, biografen, vertalers, onderzoekers, lezers, exotische vogels en nog vele anderen.

Hans Puper: 'Oceandiva' had loodzwaar kunnen zijn, maar Christina Flick wist dat te vermijden door haar stijl en gedachtesprongen, die de lezer volop ruimte geven voor associaties. Het enige minpuntje is de soms te nadrukkelijke aanwezigheid van de motieven, dat had wel wat subtieler gekund. Maar al met als is dit een mooi debuut.'

Voor Lloyd Haft was vroeger ‘de dichter’ een soort wijze, iemand wiens (of wier) woorden je in je mee kon dragen. Maar het gaat in de poëzie ook om vrijheid: van denken en mededelen. Op jóuw manier mogen zeggen wat voor jóu een waarheid is. Zijn favoriete definitie van poëzie is van Paul van Ostaijen: ‘een in het metafysische geankerd spel met woorden’.

In ‘Aardvark tremendum’, de tweede bundel van Ferdy Karto, komen geen leestekens voor en worden versregels afgebroken op een onverwachte manier. Dit maakt de gedichten niet gemakkelijk, zegt Hettie Marzak. Maar: ‘Woorden uit andere talen, andere tijden, vol verwijzingen naar wetenschap en mythologie, woorden die niet direct in het alledaagse taalgebruik voorkomen, zij laten zien hoe Ferdy Karto bezig is de taal naar zijn hand te zetten.’

Wim van Til let even niet op tijdens de les, bladert wat door het boek voor de Nederlandse taal en stuit plotseling op een gedicht. Hij leest en is helemaal verkocht. Dit gaat over hem. Vanaf dat moment bladert hij in zijn leerboeken Nederlands eerst naar gedichten en daarna pas naar het opgedragen werk. Toen hij zijn diploma ophaalde, had hij thuis een boekenkast met 957 dichtbundels.

Het thema van ‘Demarcaties’, het debuut van Michael ter Maat, betreft bestaande en bedachte grenzen. Geboren in Ethiopië dreef hij in een biezen mandje de Nijl af en schoot uiteindelijk wortel in Groningen. Paul Roelofsen vindt het een sterk debuut en een verrijking dat je via de QR-code de stem van de dichter hoort die de bundel voorleest.

Bij de teksten van zijn vader voegen zich vanzelf andere bij, zegt Jan Loogman, op deze manier is zijn vader plezierig in het bestaan aanwezig. Misschien weegt het op tegen de herinnering aan zijn onbegrepen drift. De teksten liggen in zijn hoofd nog altijd voor het grijpen. Van ‘de held van Wipperdingen’ tot aan reder Bos uit Heijermans’ Op Hoop van Zegen.

Met de logica uit zijn vakkenpakket, komt deze dichter tot nuchtere regels als ‘Ik sta hier al een hele poos te kijken. / De Maas raast voorbij. / Het doet me denken / aan hoe de Maas voorbijraast.’ Om verderop te concluderen ‘Dat is geen poëzie. / Zo gaat dat in Rotterdam.’ Maar dit dus wel: poëzie, geërfd van een grootvader.

‘De grote oversteek’ van de Roemeense Lucian Blaga uit 1924 in de vertaling van Joan Stam laat een mooi tijdsbeeld zien. Tom Veys zegt erover: ‘De gevoelige Lucian Blaga schippert dus tussen platteland en grootstedelijkheid. De symbolische oversteek die we in de titel herkennen, is in veel elementen te vinden. In een leven naar de dood, in een dood naar het leven.’

Taal speelt een gigantische rol voor Esohe Weyden. Zonder taal geen poëzie. Maar wat ze minstens even belangrijk vindt, is dat poëzie toegankelijk wordt voor een breder publiek. Haar droom is dat het elitaire imago dat poëzie vandaag nog vaak met zich meedraagt, wordt afgeborsteld. En ze hoopt dat iemand haar leest en denkt: dit is precies wat ik nodig had.

In de nieuwe bundel van Hester Knibbe, ‘Barcode van stilte’, onderzoekt de dichter of ze de barcode kan ontcijferen van stilte. Johan Reijmerink merkt op: ‘In alle afdelingen treden momenten van bezinning op waarin de ondervinding van vervreemding het zelfbeeld dreigt te ondermijnen. Dan is er toch op het laatst het perspectief van de kinderen die de toekomst symboliseren en de vervreemding doen wegebben. Een longread.

Volledig zichzelf zijn is volgens de uitspraak van de Franse dichter en dramaturg Paul Claudel slechts mogelijk als men één is met de omgeving, en dat is men als levend wezen in de eerste plaats door zich in de wereld te begeven, te kijken, te luisteren en de wereld in zich op te nemen. Een column over de eenheid tussen dichter en omgeving.

Ellis van Atten bespreekt de tweede de bundel van Kenneth Swaenen en zij geeft aan dat ‘Blos’ geen schaamrood op de kaken levert en geen opwinding, maar wel een inkijkje in het leven van de dichter en het herkennen van ervaringen, die kunnen uitnodigen tot zelfreflectie en tot zonder schaamte terugkijken. Van Atten concludeert dat het wat te beschrijvend blijft en te veel aan de oppervlakte naar haar zin.

Jan van der Vegt wijdde aan de invloed van Yeats op Roland Holst zijn afstudeerscriptie en daaraan werkend had hij een keer de gelegenheid de Prins der Dichters zelf te vragen wat de poëticale relatie tussen hem en Yeats was. Hij zag Yeats als een oudere neef, zei hij. Dat was een goede karakteristiek: ze hadden trekken gemeen, maar elk had zijn eigen persoonlijkheid.

Met soms heftige beelden, het wolfshongerig happen, het kind dat valt, de doodsdoek met het parfum van de moeder, pakt deze dichter ons vast en voert ons door droom en daad. Een opeenvolging van schreeuwend geboren worden, regels als ‘Dauwladders van grasspriettop / tot bodem breken tussen tenen / Zolen voeren koele zelfgesprekken’ verlangen naar meer.

In ‘Opgeslagen locaties’ van Maarten Buser onderzoekt de dichter de wereld aan de hand van beelden die hem zijn bijgebleven. Volgens Peter Vermaat heeft de bundel meer het karakter van een tentoonstelling: ‘Nooit komen we Buser enigszins nabij, hoogstens in plotselinge en kortdurende reflecties in een winkelruit of autospiegel. Dat kan een keuze zijn van de auteur, maar als lezer mag ik daar iets van vinden.’ Een longread.

‘Eerst is er niets meer dan de dichter en een idee’, zegt Jan-Paul Rosenberg. ‘Daarna komen de woorden.’ In essentie gaat het hem erom dat iemand die niets van de inhoud van het gedicht ‘begrijpt’, door het simpelweg te beluisteren toch zou moeten kunnen worden geraakt door de muzikaliteit ervan. Poëzie geeft ons een soort ‘metataal’ om het grote kleiner te maken en het kleine groots.

In deze longread bespreekt Ivan Sacharov ‘Dan strekt de zee in mij door’, het debuut van Tom Veys. Volgens de dichter is het zijn poëtische biografie. De zee speelt een grote rol. Sacharov komt een gedicht tegen dat meteen voelt als een klassieker. De bundel straalt optimisme uit: ‘De lichtheid van toon en de focus op het zintuigelijke door het beeldende taalgebruik geven soms fraaie resultaten.’