Bladeren door Meander

Vorm en inhoud samen maken een gedicht. Maar wat gebeurt er als je de teugels van de vorm uiterst strak aanhaalt? Hoe ver kan een dichter formele regels aanscherpen zonder dat dit de inhoud van een gedicht geweld aan doet? Dat vroeg recensent Inge Boulonois zich af bij de lectuur van 'De held van Labbertong en andere letterkundige verzen'. Behoorlijk ver, bewijst Remko Koplamp. Deze dichter beschikt over een enorme spitsvondigheid in taal en tovert ondanks strenge restricties geestige light verse te voorschijn.

Verontrustend, benauwend, tegelijk zorgzaam, nooit op afstand maar middenin, toekijkend en delend, de ogen altijd open. Dichter en kunstenaar Koen Vlerick raakt en duwt nog even, roert in de open wonde en dekt ons dan toe, het hart zonder meer op de juiste plek. Hij kan niet anders dan dit schrijven.

In de vierde Poëzie Kort van dit jaar bespreken we vier bundels: Bloemlezing – ‘Geen vliegtuig trekt zijn streep’ (Janine Jongsma) Henny Vrienten – ‘De een is de ander niet’ (Eric van Loo) Kate Tempest – ‘Hold your own’ (Janine Jongsma) Jeanet van Omme – ‘Wees geen vreemde’ (Janine Jongsma)

Hugo Claus, de alleskunner uit de zuidelijke lage landen, had op gevorderde leeftijd een sterke drang om zijn gedichten door de stofkam te halen. De wijsheid komt met de jaren, maar het is de vraag of het corrigeren van ‘jeugdzonden’ een vorm van voortschrijdend inzicht is of van schaamte. Of wilde Claus ons op het verkeerde been zetten? Een column van Rogier de Jong.

Soms is een eerste versregel al genoeg om een sterke en originele dichter te herkennen. ‘Zijn voeten sluipen naar de jouwe op zoek naar raakvlak’ en inderdaad ‘wringt hij zich onderhuids’. Het is ‘de onzelfzuchtige warmte van zijn gelijk’, ‘het zijn de juiste woorden’. De dichter is Antony Samson en hij dicht uit noodzaak, het wordt hoofdzaak hem te lezen.

Johan Reijmerink bespreekt ‘Wie was ik. Strafregels’ van Alfred Schaffer: ‘Door de hele bundel klinkt de stem van een vaardig dichter die in een rijke schakering aan beelden, situaties en invalshoeken oproept om in te zien dat we allen op zoek zijn naar erkenning en bestaansrecht. Herinneringen brengen hem telkens weer terug bij waar hij vandaan kwam. Het blijft voorlopig bij impromptu’s van een vreemdeling die blijft vragen om gelijkwaardigheid in een land dat zich nog niet voldoende bewust is van het onrecht.’

‘Op het rustpunt vind je de woorden, de zinnen en de logica ervan. Het vindt allemaal plaats in je hoofd, maar daar kun je doorheen navigeren op zoek naar die rust’. Een open gesprek tussen Mirthe Smeets en Miguel Santos (pseudoniem van Renato Proper) met daarin o.a. wat Corona met dichter en gedichten doet en een van zijn meest persoonlijke gedichten.

De bundel ‘Niemandslanddagen’ van Marjon Zomer is geschreven gedurende een depressie waardoor de gedichten doordrenkt zijn van zwaarmoedige gevoelens en eenzaamheid. Recensent Maurice Broere: ‘Niemandslanddagen’ is een aansprekende bundel over een onderwerp waar toch wel een zeker taboe op rust. Marjon Zomer neemt de lezer mee in een donkere periode waar het licht maar spaarzaam doordringt.’

Ook in het nieuwe werk van Joris Miedema speelt de dood met het leven, herinnert hij zich vrienden van toen, verdwenen plekken, avonturen, voorwerpen, een beestje, voorvallen, een liedje, de ondergaande zon, het heelal, en vindt hij zichzelf en ons terug. “dat is bijna poëzie mam, zei ik”. O ga nooit weg met die poëzie. Zò wordt verdriet gedeeld en verwerkt.

In de bloemlezing ‘Wat blijft is de rivier’ van Johan Cauwenberghe is werk opgenomen uit alle elf de bundels, maar helaas ontbreken alle afbeeldingen. Recensent Hettie Marzak vindt dat er genoeg te genieten valt: ‘Naarmate het dichterschap van Van Cauwenberghe zich ontwikkelt, wordt zijn poëzie vernuftiger met dubbele betekenissen en veel verwijzingen naar de Klassieke Oudheid en de wereldliteratuur. De latere gedichten zijn erudiet en hermetisch: er is heel wat intellectuele bagage nodig om ze te doorgronden.’

Hans Puper trof op Facebook een gedicht aan van een goede kennis. Juist omdat zij al een tijdje geen contact hadden gehad, ervoer hij na hun dialoog over het gedicht weer eens hoe sterk de beleving samenhangt met de persoon van de lezer.

Soms is er de noodzaak tot het publiceren van een hele cyclus, zoals vandaag bij Praagse Lente van Michaël Van Remoortere: een ontroerend verslag van gespeeld verlegen lichamen, verzinsels van een eenzaam kind, het ordinaire ondermaanse en een handleiding bij onverhoopt vroegtijdig sterven. Deze variaties op leidmotieven ontroeren in hoge mate.

Recensent Peter Vermaat duikt in het taoïstische gedachtegoed met ‘Wu wei eet een ei’ van Lucas Hirsch: ‘In de tweede afdeling proef ik het meeste vlees en bloed. In de vele dubbele betekenissen lees ik de poëzie die Hirsch elders in de bundel hartgrondig zegt te willen vermijden, de klankherhaling in de prozazinnen doen de bezweringen opstijgen die aangrijpen wat niet meer tastbaar is, zodat de klankschaal van nog onhoorbaar laag tot niet meer hoorbaar hoog wordt aangewend om het spectrum van zichtbaar tot onzichtbaar te evoceren.’

Ton Peters is redacteur, dichter en bloemlezer. Hij wordt wel een zevensprong genoemd omdat er veel poëtische aciviteiten bij hem samenkomen en van hem uitgaan. Een groot deel van zijn gedichten ontstaat fietsend. Vaak weet hij nog precies waar en wanneer ze ontstonden. Inge Boulonois sprak met hem.

Recensent Herbert Mouwen betrapt zichzelf erop dat hij niet kan stoppen met lezen in ‘Een steen in de beek verveelt zich niet’ van T. van Deel: ‘Het lijkt erop dat T. van Deel elke vorm van passiviteit die hij waarneemt, probeert te activeren. Zo kort als zijn gedichten soms zijn, aan het slot komt elk gedicht tot leven, gaat het bruisen, geeft het de lezer energie. Zijn woordkeus is altijd treffend, het toepassen van de personificatie is een belangrijk stijlmiddel.’

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Juist toen Eric van Loo van de nieuwe bundel van Cees Nooteboom hoorde, was hij diens boekenweekgeschenk ‘Het volgende verhaal’ (1991) aan het herlezen. Daarin maakt de hoofdpersoon, Herman Mussert bijgenaamd Sokrates, korte metten met de moderne poëzie. Ook dertig jaar later nog heerlijk om te lezen en aanleiding voor toch weer een nieuwe column.

In ‘Berichten van het front’ van Anna Enquist geeft zij vorm aan haar pijn en verdriet over het verlies van haar dochter in 2001. Recensent Johan Reijmerink: ‘Hoezeer Enquist ook bevangen is door het verlies en de rouw over haar dochter die nog altijd in haar woedt - afgezien van haar eigen vergankelijkheid - weet ze op een indringende wijze ons deelgenoot te maken van haar gevoelens, zonder dat ze haar emotie aan je opdringt.’

Voor het eerst sinds twintig jaar heeft hij de komst van de lente in zijn eigen land en stad meegemaakt; alle clichés klopten, alle woorden ook: ontbotten, teder groen, prille takbedekking, klein vogelijn op groene tak, wat songh het vrolijk vogelkijn… , een nieuwe lente een nieuw geluid. Hij wandelt met ons en vertelt wat hij tegenkomt en proost bij thuiskomst op de literatuur.

Van Inge Boulonois publiceren we drie gedichten uit haar net verschenen lightversebundel Vers gekruid waarin ze op originele wijze opnieuw woord en beeld verbindt met veel humor en relativering zodat wij wat lichter adem halen en onze dagelijkse dingen opeens anders bezien, of dat nu de aanplant in onze tuin is, de reorganisatie of de bonusaanbieding.

Recensent Peter Vermaat las ‘Heerlijk afgebakend eindeloos’ van Dorien De Vylder en kan weinig met dit type poëzie: ‘Deze taal wekt een stortvloed aan beelden op, die voor het oog van de lezer caleidoscopisch over elkaar heen tuimelen, maar nergens scherpte krijgen. Ik kan me voorstellen dat deze tekst het voor publiek wel aardig zal doen. Voor de lezer is dat andere koek. De hele bundel door gaat het nergens over en gaat het nergens heen.’

In de serie ‘gesprekken met Meandermedewerkers’ het achtentwintigste gesprek, met Geert Zomer. Hij is vooral een nieuwsgierige recensent en wil graag de werking en betekenis onderzoeken van hoe deze imaginaire wereld zich verhoudt tot zijn persoonlijke, innerlijke wereld. Zijn eigen bundels zijn spelenderwijs ontstaan. Intensiteit, drift, passie en urgentie zijn drijfveren van het schrijven.