Bladeren door Meander

Wie wat bewaart heeft wat. Karel Wasch is aan het opruimen maar laat zijn Nederlands Literatuur Kwartet in zijn verzameling. Een overzicht van alle belangrijke auteurs ligt lekker in de hand en voor je het weet heb je de dichters compleet. Hoewel? Hoeveel kaarten zou een nieuw kwartetspel gaan tellen? En wie heeft de W?

Een veelbelovend debuut van Lisa Ozemoyà. Een barokke overdaad, klassiek aandoend en tegelijkertijd sprankelend, hoopgevend, origineel. Heel veel van alles, dat voelen! dat proeven! dat horen! dat ruiken! dat zien! Dat ambitieuze, struikelende, haastige van de gretigheid rekent af met ‘de standaard meug van elke dag’. Zo verlangen we allemaal naar het begin!

Volgens Peter Vermaat slaagt Kamiel Choi met de bundel ‘Tiktaalik’ er vooral in om uitdrukking te geven aan zijn caleidoscopische persoonlijkheid als dichter: ‘’Je ‘tikt’ de dichter, raakt hem (aan) en hij drukt zichzelf, zijn ‘ik’, uit in taal. Geef een vulkaan een duw en hij barst uit. Een dichter die zichzelf beschouwt als vulkaan van taal, maakt achteraf geen onderscheid tussen zijn erupties, die uit de aard der zaak dan altijd aan elkaar gelijkwaardig zijn.’’

Sander de Vaan in gesprek met vertaler Erik Coenen over het werk van Antonio Machado. Vorig jaar verscheen bij uitgeverij De Wilde Tomaat een bloemlezing met gedichten van de Spaanse dichter Antonio Machado (1875-1939), herdicht in het Nederlands door Coenen. In het nawoord schrijft hij dat hij nog nooit iemand is tegengekomen die ‘tegen’ de dichter Antonio Machado was. Wat is zijn universele poëtische kwaliteit?

Marc Bruynseraede over ’Dit gaat niet over grasmaaien’: ‘Ellen Deckwitz poogt met haar vlot leesbare stukjes de indruk te wekken dat poëzie zo klaar is als pompwater en dat je er je weg in kan vinden, als je maar lang genoeg zoekt. Zelfs als het pompwater troebel blijkt te zijn, stelt zij (vrolijk huppelend?) zou dat niet onoverkomelijk moeten zijn. Poëzie legt niet zelden de vinger op de wonde van pijn, gemis, verlangen. Het is één wenen en tandengeknars. Maar kan ook een lichtpunt zijn in existentiële kwesties.’

Exotische, kleurrijke taal van Richard Folkeringa brengt ons in andere sferen en tijden. Raadselachtige, originele en warme beelden, ‘liefde bezig vinden in de gang der dingen’. Een pracht strofe als ‘je binnenste is in zoveel handen / buiten gekeerd / dat ik een wijl mijn ogen sluit’ maar ook humoristische taalfratsen binnen het ‘slommerig leven’.

Poëzie vereist altijd aandachtig lezen, volgens Hettie Marzak, maar eens te meer bij de achtste bundel van Bart Janssen: ‘Bewolkingen en andere gedichten' : ‘Het is moeilijke poëzie, die op het eerste gezicht niet erg toegankelijk is. De gedichten in deze bundel zijn over het algemeen kort en daardoor erg compact van inhoud.’

Jan Loogman over de eerste sneeuw, kinderen en sneeuwpoppen, zijn broertje, de wijde witte wereld, dierbare en ontroerende herinneringen, maar ook over de sneeuw in poëzie: als ‘witte bruid’, als teken van hoop, als lichtgevende stilte, als bewijs dat niets verloren gaat. Bijvoorbeeld in de dichtregels van Jan Eijkelboom, “Want sneeuw is altijd weer van vroeger / en ligt er altijd voor het eerst. / Het blijft omdat het overgaat.”

Dichten hoeft niet moeilijk te zijn. Michel van Dijk kleurt in alle eenvoud de wereld om ons heen alsof alle dingen souvenirs zijn die we voor niets krijgen, zullen bewaren en gaan koesteren. Opeens ook zien we paddenstoelen die op iemand lijken en dromen we beesten die doen denken aan onszelf. Gedichten als “koopwaar voor de koopjesjagers”.

Maurice Broere dook in de debuutbundel ‘Licht & traag & diep’ van Hedwig Du Jardin: ‘Ik ben zeer onder indruk van deze bundel niet alleen, omdat hij veel vakmanschap laat zien in alle facetten van de poëzie in klank, ritme en rijm, die nergens dwingend of gezocht zijn, maar ook in de gelaagdheid die zich niet al te gemakkelijk blootgeeft en daarom de lezer uitdaagt. De verzen staan alle als een huis en lijken het resultaat van een gerijpt dichterschap.’

Dichter Daphne Schrijvers maakte vorig jaar het winnende gedicht in de Rob de Vos-wedstrijd. De titel daarvan, Je kunt positie kiezen, is veelzeggend. “Is er überhaupt iets te kiezen in het leven, kán je het sturen?” Door te schrijven onderzocht deze dichter de dingen die haar bezighouden. Alles draait om zo zuiver mogelijk waar te nemen.

Volgens Wim Platvoet staat de debuutbundel ‘Twee Helften’ van Tania Verhelst bol van de weemoed: ‘Er is weinig hoop, weinig tevredenheid ook met de situatie zoals die is. Tegelijkertijd wordt dit uitgedrukt in zinnen die nogal realistisch zijn, suggereren een reële situatie uit te drukken, geen ruimte laten voor ambivalentie, of de mogelijkheid bieden de gegeven situatie vanaf een zekere (relativerende?) afstand te beschouwen.

Vanwege het ‘Samen’ dat als thema de Poëzieweek siert, kozen wij een vijftal gedichten waar het woord in voorkomt. Samen in allerlei betekenissen. Gedichten van Huub Oosterhuis, Mischa Andriessen, Remco Campert, Wim Gijsen en Herman de Coninck.

Het ene bloemleest bekend, het andere jong. Martijn Benders neemt twee bloemlezingen onder de loep en richt zich op de samenstellers ervan. Hoe selecteren zij gedichten? Of selecteren zij dichters? Zijn die keuzes wel zo logisch? Een tweeluik vandaag over: ‘Domweg gelukkig, in de Dapperstraat’ en ‘Lockdown – gedichten voor een ongewone tijd’.

Het thema van de Poëzieweek is ‘Samen’. ‘Poëzie verbindt en voedt ons, inspireert en brengt ons samen’, aldus de tekst op de site van de Poëzieweek. Een bezorgde oproep, een herderlijk imperatief? “Wat moet de dichter hiermee?”, vraagt Rogier de Jong in deze column zich af. De dichter als bruggenbouwer in een ongemakkelijke spagaat? “Hij staat daar in dienst van de dichtkunst!”

Vanwege het ‘samen’ dat als thema de Poëzieweek siert, kozen wij een vijftal gedichten waar het woord in voorkomt. Samen in allerlei betekenissen. Gedichten van Paul Eluard, Ted van Lieshout, Adriaan Roland Holst, Judith Herzberg en Roel Richelieu Van Londersele.

Herbert Mouwen aan het woord over ‘Het eiland en andere gedichten’ van Michiel van Kempen: ‘Deze bundel geeft de lezer op een andere wijze toegang tot de veelkleurige literatuur, cultuur en samenleving van het Caraïbisch gebied dan we in het algemeen via de nieuwsmedia gewend zijn. Er valt veel te genieten bij het lezen van deze schilderachtige bundel, die soms rumoerig en opwindend, dan weer rustig en verstild is.’

‘Een verpletterend verslag van het onvermogen om werkelijk aanwezig te zijn in de wereld,’ schrijft uitgeverij Atlas Contact in de aankondiging van de debuutbundel van J.V. Neylen, ‘En niet bij machte’. Zelf ziet de dichter in haar bundel de strijd verbeeld ‘tussen het avontuurlijke en het teruggetrokken leven, tussen bestaan en niet-bestaan. Er is geen brug tussen deze werelden,’ meent zij.

Paul Roelofsen is erg te spreken over ‘Veldwerk’ van Bernke Klein Zandvoort: ‘De bundel schudt je van kosmisch naar korrel, van chaos naar stilte, van gedicht naar gedachte en meerdere verzen bestaan ook nog eens uit passages die ogenschijnlijk geen enkel verband met elkaar hebben. Alles zweeft, net als bij de inhoudsopgave. Wat opvalt is de open blik en het originele taalgebruik van Bernke, beide hebben de scherpte en de onbevangenheid van een kind dat probeert de wereld in woorden uit te drukken.’

Niets bindt zo sterk als een gemeenschappelijke herinnering. Astrid en Jana Arns schreven over de dood van een vader, het gemis, het moederschap, het kind-zijn. Ontroerende en sterke beelden, met zinnen als “Taal is het speelgoed dat we kennen, maar hij zwijgt” (Astrid) en “Wij erfden witregels” (Jana). Astrid dicht “hier legt weemoed een korst om me heen, belemmert elke beweging” maar het stolsel beschermt.

De bundel ‘Dichtbrieven van een overzeese vriend’ van Klaas Jager gaat in feite over gemis. Recensent Peter Vermaat: ‘’Wat voor mij als lezer in deze bundel vooral een gemis is, is zeggingskracht in de taal. De passages die mij uitnodigen tot herlezen zijn zeldzaam, de ‘krachtige plaatsen van taal’ zijn schaars. Wanneer de bundel was teruggesnoeid tot een derde van zijn huidige omvang, had hij daar zeer waarschijnlijk flink bij gewonnen.’’